Türkiye Denizcilik İşletmeleri (TDİ) tarafından işletme hakkı devredilerek gelir paylaşımı yöntemiyle özelleştirilen Giresun, Rize ve Hopa limanlarında yapılan usulsüzlükler Sayıştay raporuna yansıdı.
TDİ’nin 2021 yılı Sayıştay raporuna giren fatura yolsuzluğunu paylaşan CHP İzmir Milletvekili Atila Sertel, “Karadeniz’deki bu limanları devralan şirketlerin, TDİ’ye ödeyecekleri gelir payını ödememek için yine aynı isimler üzerine taşeron şirket kurduğu bu şekilde kurumu Giresun limanında 1 milyon 107 bin dolar (20 milyon 745 bin TL), Hopa limanında 1 milyon 642 bin dolar (30 milyon 771 bin TL), Rize limanında 2 milyon 74 bin dolar (38 milyon 866 bin TL) olmak üzere 4 milyon 823 bin dolar (bugünkü kurla 90 milyon 383 bin TL) zarara uğrattığı ortaya çıktı. Sayıştay dava konusu olan paraların faiziyle birlikte geri alınmasını isterken, TDİ tarafından bu limanların yönetimlerine atanan isimlerin ise görevini yapmadığına işaret etti” dedi.
“HİÇBİRİ DENİZCİ DEĞİL”
Sözleşmeye göre özelleştirilen limanlardan elde edilen gelirlerin belirli bir kısmının TDİ’ye aktarılması gerektiğini hatırlatan Sertel, limanları devralan şirketlerin bu paraları ödememek için taşeron şirket kurduğunu ve yüksek tutarlı faturaları bu şirketler üzerinden kestiğini söyledi. Sertel, “Sayıştay raporlarına yansıyan tespitlere göre; işletici şirketler tarafından elde edilen asli faaliyet gelirleri ile kira gelirlerinin yüzde 25’ini, faaliyet dışı gelirlerin ise yüzde 2’sini TDİ’ye aktarması gerekiyor. Giresun, Rize, Hopa ve Sinop limanlarını işleten şirketler bu gelir payını ödememek için taşeron şirket kurmuşlar. Dolayısıyla liman hizmetleri karşılığında alınan bedeller ana şirkete değil taşeron şirkete faturalandırılmış. Ana şirketin gelirleri ise oldukça düşük gösterilmiş. 2015 yılından bu yana devam eden bu yöntemle TDİ’ye gitmesi gereken 90 milyondan fazla para iç edilmiş. TDİ’yi temsilen limanların yönetimine atanan isimler ise bu vurgunu seyretmekle yetinmiş. AKP iktidarı tarafından atanan ve hayatlarında denizcilikle hiçbir ilgileri olmayan bu yönetim kurulu üyelerini görevlerini yapmaya davet ediyorum” diye konuştu.
“USULSÜZLÜK VAR”
Raporda Giresunport Liman İşletmeciliği A.Ş. tarafından işletilen ve yönetiminde TDİ’yi temsilen Hazine ve Maliye Bakanlığında Genel Müdür Yardımcısı Vekili olarak görev yapan Ali Mercan Aydın’ın bulunduğu Giresun limanı ile ilgili şu bilgilere yer verildi:
“2019 yılında liman hizmetlerini yürüten söz konusu taşeron şirket tarafından gemi ve gemi mümessillerine toplam 11 milyon 878 bin 306 TL fatura kesildiği, ancak asıl işletici durumdaki bu şirket tarafından taşeron şirkete kesilen faturanın 1 milyon 763 bin 863 TL olduğu, işletici şirket tarafından bu tutar üzerinden TDİ payının hesaplandığı, dolayısıyla usulsüz olarak döviz bazında toplam 445 bin 897 ABD doları tutarındaki TDİ payının eksik hesaplandığının ortaya çıktığı belirtilmiştir. Giresun Limanındaki 2020 yılı TDİ payları ile ilgili olarak hazırlanan 08.03.2022 tarihli raporda da, yine aynı uygulamalar sonucu usulsüz olarak toplam 661 bin 611 ABD doları tutarındaki TDİ payının eksik tahakkuk ettirildiği tespitinde bulunulmuştur. İşletici şirketin bu konuda da itirazda bulunması ve yapılan işlemlerin sözleşmeye ve hukuka uygun olduğunu beyan etmesi üzerine TDİ tarafından söz konusu şirket aleyhine tahkim davası açılmıştır. Dava devam etmektedir.”
“RİZE KABUL ETTİ, PARAYI GERİ ÖDEDİ”
Park Denizcilik tarafından işletilen Hopa Limanı’nda da aynı yöntemle milyonlarca liralık zarar oluşturulduğu belirtilen Sayıştay raporunda, yönetiminde eski AKP İzmir Milletvekili Necip Kalkan’ın da bulunduğu Hopa Limanıyla ilgili şu bilgilere yer verildi:
“2015, 2016, 2017, 2019 ve 2019 yıllarına ait olarak, liman hizmetlerini yürüten söz konusu taşeron şirketler tarafından gemi ve gemi mümessillerine liman hizmetleri tarifesi üzerinden hizmet verilirken, asıl liman işleticisi şirketin ise bu şirketlere daha düşük bedeller üzerinden fatura kestiği, dolayısıyla liman gelirlerinin önemli bir kısmının asıl şirketin mali bilançolarına yansıtılmadığı, bu şekilde TDİ paylarının eksik hesaplanmasına yol açıldığı, söz konusu dönemlere ilişkin olarak döviz bazında toplam 1 milyon 400 bin 317 ABD doları tutarında TDİ alacağının doğduğu belirtilmiştir. Hopa Limanı ile ilgili 2020 yılı raporunda ise, yine aynı taşeron firmalardan biri aracılığıyla yürütülen işlemler sonucu toplam 242 bin 196 ABD doları tutarında TDİ payının eksik hesaplandığı tespiti yapılmıştır.”
TDİ yetkilileri tarafından Hopa limanı işleticisi Park Denizcilik ile yapılan görüşmeler sonucu 2015-2019 yıllarında TDİ’ye eksik ödenen payların toplam 696 bin 683 dolar olarak kesinleştirildiği ve bu paranın TDİ’ye sonradan ödendiği de yazıldı.
“YÖNETİMİNDE BAKAN YARDIMCISI VAR”
Yönetiminde TDİ’yi temsilen AKP’li Bağcılar Belediyesi 1. Başkanvekili Grup Yönetim Kurulu üyesi Sibel Betül Birer’in bulunduğu Riport Rize Limanı’nda da aynı uygulamanın yapıldığı ifade edilen raporda, Rize Limanıyla ilgili şu bilgilere yer verildi:
“Rize limanında da aynı uygulamanın söz konusu olduğu, asıl işletici şirketin bir taşeron şirketle hizmet sözleşmesi imzaladığı, her iki şirketin yönetim kurullarında temsile yetkili aynı kişi ve hissedarlardan isimlerin bulunduğu, dolayısıyla şirketlerin birbirleriyle bağlantılı olduklarının değerlendirildiği, liman sınırları içerisinde yapılan yükleme/boşaltma hizmetlerine ilişkin faturaların güncel Rize Liman tarifesi ile karşılaştırılmasında asıl işletici şirket tarafından dolar/ton bazındaki tarifenin çok altında kalan tutarlar üzerinden taşeron şirkete fatura kesildiği, dolayısıyla liman gelirlerinin önemli bir kısmının asıl işletici şirketin mali bilançolarına yansıtılmadığı, bu yöntemle TDİ paylarının eksik hesaplanmasına yol açıldığı hususlarına raporlarda yer verilmiştir. Söz konusu raporlarda; 2015-2016-2017-2018 ve 2019 yıllarına olarak toplam 1milyon 878 bin 497 ABD doları, 2020 yılına ilişkin olarak 195 bin 892 ABD doları tutarında eksik TDİ payı hesaplandığı tespiti yapılmıştır.”
YÖNETİMDEKİ İSİMLERE ELEŞTİRİ
Raporda Hopa Limanı işleticisi şirketin eksik TDİ paylarını faiziyle birlikte ödediği, ancak Giresun ve Rize limanları işleticisi şirketlerin yapılan girişimlere rağmen bu kapsamda ortaya çıkan borçlarını ödemedikleri vurgulanırken, “İşletici şirketlerin yönetim kurullarında, devir sözleşmeleri gereği TDİ’yi temsilen birer yönetim kurulu üyesi bulunmaktadır. Dolayısıyla işletici şirketlerin yönetim kurullarında alınan kararların devir sözleşmelerine uygun olup olmadığı, bu kararların TDİ aleyhine sonuçlara yol açıp açmayacağı hususunun TDİ temsilcisi üyeler tarafından da gözetilmesi önem arz etmektedir” denildi.
