Dikkat eksikliğinde kullanılan doğru ve yenilikçi yöntemler, çocukların konsantre olmalarına ve çalışma zamanlarını daha etkili hale getirmelerine yardımcı oluyor.
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu konusunda uzmanlaşmış psikolog ve GoStudent öğretmeni Carlotta De Chirico, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocuklar ve gençlerin hem okul hayatları hem de gelişimleri için bazı pedagojik-didaktik stratejiler paylaştı.
Ekim ayı “Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu” farkındalık ayıdır. DEHB, henüz yeterince teşhis edilmemiş ve her zaman yeterince tedavi edilmemiş olmasına rağmen, en yaygın gelişimsel nöropsikiyatrik bozukluklardan biridir.
Bu bozukluk çocuklukta, erkeklerde kızlardan daha sık görülür (2’ye 1 oranında) ve başlıca üç semptomla karakterize edilir: dikkatsizlik, dürtüsellik ve hiperaktivite. DEHB’li bireyler genellikle normal veya ortalamanın üzerinde bir entelektüel ve bilişsel seviyede olsalar da, okulda bir derse katılmak veya ders çalışmak ve ödev yapmak gibi zaman içinde sürekli ve uzun süreli dikkat gerektiren hareketsiz faaliyetleri yerine getirmekte sıklıkla zorluk çekerler.
Peki DEHB’li çocuk ve ergenlerin aşırı çaba harcamadan etkili bir şekilde öğrenmelerine nasıl yardımcı olabiliriz? Hangi pedagojik-didaktik stratejiler onları dahil etmeye ve motive etmeye yardımcı olabilir? Konusunda uzmanlaşmış psikolog, GoStudent eğitmeni Charlotta De Chirico, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan öğrencilerin konsantre olmalarına ve çalışma zamanlarını daha etkili hale getirmelerine yardımcı olacak pratik ipuçları ve etkili püf noktaları hazırladı.
1) Çalışabilmeleri için sakin, temiz ve iyi organize edilmiş bir alan belirleyin.
Çalışma anına yaklaşırken düşünülmesi gereken ilk şey, özel bir alan hazırlamaktır. Bu, herhangi bir öğrenci için iyi bir uygulamadır, ancak DEHB olan çocuk ve gençler söz konusu olduğunda, sabit referans noktaları vermek gerçekten çok önemlidir. Evin sakin bir bölgesinde temiz, iyi organize edilmiş bir yer olmalıdır. Sıcak ışıklar, beyaz duvarlar ve masanın üzerinde, yalnızca çalışması için gerekli olan malzemenin bulunması önemlidir.
2) Bir rutin oluşturun ve zaman geçişlerini işaretleyin.
Çocuklar ve yetişkinler zamanın geçişi konusunda farklı bir algıya sahiptir. Aslında, soyutlama kapasitesini henüz tam olarak geliştirmemiş olan çocuklar, zaman gibi soyut bir kavramı somut bir şey olarak görselleştirmekte zorlanırlar. Bu, DEHB’li, yanıltıcı bir zaman algısı olan ve bir görevin veya beklemenin süresini algılama yeteneği olmayan kişilerde daha da belirgindir.
Bu nedenle, DEHB’li çocuklar ve gençlerle ilgilenirken, iyi tanımlanmış zaman çizelgelerine sahip bir çalışma rutini oluşturmak çok önemlidir. Bu durumlarda zamanlayıcı kullanmak değerli olabilir, hatta zamanın geçişinin görsel bir temsili çocuğun doğru bir algı kazanmasına yardımcı olabilir. Daha büyük çocuklar veya yetişkinler için ise zamanlayıcı, can sıkıntısıyla mücadele etmek, dikkat ve motivasyon seviyesini yüksek tutmak için çok etkili bir araç olabilir.
3) Bir çalışma planı veya bir ‘storyboard’ oluşturun.
DEHB’li çocuklar, çalışma zamanlarını ve öğleden sonra görevlerinin yönetiminde kendilerini organize etmek için diğerlerinden daha fazla mücadele verirler. Çalışmanın gelişimini ve zamanlamasını nokta nokta özetleyeceğimiz bir şema veya bir “görsel senaryo taslağı” oluşturmak önemlidir. Öğrencilerin cesaretini kıran yönlerden biri, aslında, ev ödevine belirsiz sayıda eylem olarak bakmaktır. Bunu hangi konudan başlayacağız, hangisiyle devam edeceğiz? ve bununla bitireceğiz, gibi gerekli adımları belirleyerek destek olabilirsiniz. Ayrıca, çalışma programında bir görev ile diğeri arasına her zaman hoş bir aktivite eklemek de önemlidir, bunu yaparken öğrenci, hak ettiği “ödülü” almak için her görevi tamamlamaya daha fazla teşvik edilmiş hissedecektir.
4) ‘Pomodoro Tekniği’ni kullanın.
“Pomodoro Tekniği” hem mesleki alanda hem de öğrencilerin okul hayatlarında yaygın olarak kullanılan kısa çalışma sürelerini ve ardından kısa molaları düzenleyen bir teknik sistemdir. Bu teknik genellikle 5 dakikalık aralarla serpiştirilmiş 25 dakikalık çalışmayı barındırır. DEHB olan çocuklarda, en azından başlangıçta, çalışmaya ayrılan sürenin maksimum 15-20 dakikaya düşürülmesi ve bazı durumlarda mola aralıklarının da 10 dakikaya çıkarılması önerilir.
Bir çalışma planı veya tüm faaliyetlerin ayrıntılı bir listesini hazırladıktan, çalışma ve boş zamanların değişeceği kesin zamanlamayı belirledikten sonra zamanlayıcıyı ayarlarsınız. Bu süre zarfında çocuğun dikkat dağıtıcı şeylere maruz kalmaması ve dikkatin sadece ev ödevine ya da çalışacağı konuya verilmesi önemlidir. Bu teknik, çocuğun zamanı kavramsallaştırmasına ve nicelleştirmesine ve süresiz olarak çalışmak zorunda kalmayacağını bilmesini sağlar. Ayrıca, çalışma-boş zaman değişimi, uygulamalı eğitimi algılamasına neden olarak konsantrasyon ve bağlılıklarını artırır.
5) Çalışmak için daha dinamik ve ilgi çekici bir yaklaşım benimseyin.
DEHB olan öğrencilerin baş düşmanı can sıkıntısıdır. Klasik “oku ve tekrar et” bu çocuklar ve gençler için çok uyarıcı değildir. Bu nedenle, hem öğretmenlerin hem de ebeveynlerin, çalışma anını mümkün olduğunca dinamik ve ilgi çekici hale getirmek için çaba göstermeleri önemlidir. Bu anlamda görseller, filmler, renkli haritalar ve çizimler gibi görsel öğelerin kullanılması ya da etkileşimli etkinlikler ve oyunlar çok faydalı olabilir.
Yeni teknolojiler veya oyunlaştırma uygulamaları da öğrenmeyi daha ilginç, teşvik edici ve etkili hale getirmeye yardımcı olabilir. Bir bilgisayar veya tablet kullanılması durumunda, cihazları uçuş moduna girilmesi ve çalışma ile ilgili olmayan tüm bu program veya uygulamalardan gelen bildirimlerin kapatılması tavsiye edilir.
6) Bireysel ve “kişiye özel” eğitim desteğine başvurun.
Okullar genellikle kişiselleştirilmiş bir yaklaşımı benimseyen bir şekilde yapılandırılmamıştır. Ancak DEHB’li çocuklar veya gençler “kişiye özel” öğretim yöntemlerine ihtiyaç duyarlar. Her öğrenciye uygulanan yöntem DEHB’li öğrencileri uzun vadede hayal kırıklığına uğratabilir ve hatta okulu bırakmalarına neden olabilir. Bu sorunu ortadan kaldırabilmek için mutlaka bir dış desteğe güvenmek gerekir. Okul sonrası özel öğretmene başvurmak – yüz yüze veya çevrimiçi – özel ihtiyaçları olan bu öğrencilerin, daha etkili, esnek ve teşvik edici bir şekilde öğrenmelerini sağlamak için kesinlikle harika bir yoldur.
Derslerin kişiselleştirilmiş olması, öğrenci ve öğreticinin daha sağlam bir ilişki kurmasını ve daha fazla uyum sağlamasına olanak tanır. Çocuğun veya gencin öğrenme ritimleri ve ihtiyaçları hakkında daha derin bir bilgi birikimi sayesinde, öğretmen “kişiye özel” dersler ve öğretim planları oluşturabilmek için gerekli tüm araçlara sahip olacaktır. Bu etkili yöntem çocukların derslere katılımını ve motivasyonlarını artırmalarını sağlar.
7) Olumlu davranışları ödüllendirin.
Olumlu davranışı pekiştirmek ve ödüllendirmek önemlidir. Ödüllendirme, genel olarak çocuklarla ilgilenirken iyi bir uygulamadır, ancak DEHB olan kişiler için kesinlikle gereklidir.
Geri bildirimin formülasyonu da çok önemlidir, genel bir “iyi, çok iyi”, öznenin hangi davranışları doğru uyguladığını anlamasına yardımcı olmaz ve çocuğa neden ödüllendirildiğini açıklamaz.
Ebeveyn veya öğretmen eylemin yapıldığı anda geri bildirim sağlarsa, çocuk yapılan eylemin yetişkin tarafından onaylanma hareketi ile ilişkilendirebilir. Bu uygulama, çocuğu olumlu bir tepkiye ya da ödüle yol açan davranışları zaman içinde tekrar etmeye teşvik etmenin yanı sıra, öz-denetim-öz-düzenleme yeteneği üzerinde çok olumlu yansımaları vardır.
8) Motivasyon ve benlik saygısı üzerinde çalışın.
Son olarak, DEHB’li çocuklara her zaman empati göstermek ve çabalarını asla küçümsememek önemlidir: başkaları için önemsiz olan bir eylem, DEHB’li çocuklar için bir başarı olabilir ve büyük çaba ve bağlılık gerektirebilir. Bu nedenle onları memnun etmek ve günlük yaşamda olduğu kadar okul yaşamında da her başarıyı kutlamak önemlidir. Örneğin, düzensiz ve kötü organize olan DEHB’li çocuklar genellikle çantayı ve öğretim materyalini hazırlamakta zorluk çekerler. Görselleri de kullanarak bir “yapılacaklar listesi” hazırlamak, çocuğun çeşitli adımları hatırlamasına ve bu görevi tam özerklik içinde gerçekleştirmeyi öğrenmesine yardımcı olabilir. Her zaman basit eylemlerle başlamak ve çocuklara iyi tanımlanmış ve ulaşılabilir hedefler vermek önemlidir. Bir eylemi etkili bir şekilde ve bir yetişkinin yardımı olmadan tamamlayabilmek, motivasyon ve benlik saygısı üzerinde olumlu etkilerle çocuğun kendisini memnun hissetmesini sağlayacaktır.
GoStudent eğitmeni ve psikolog Carlotta De Chirico, “Otizm Spektrum Bozukluğu konusunda uzmanlaşmış bir psikolog ve eğitmen olarak deneyimlerim sırasında, bu yöntemleri DEHB’den muzdarip çok sayıda çocuk ve genç üzerinde uygulamaya koyabildim ve etkilerini gördüm. Bu pedagojik-didaktik ipuçlarını paylaşmanın yanı sıra, her şeyden önce, bu bozukluğun gözardı edilmesini azaltmaya yardımcı olmak ve ebeveynleri DEHB’den şüpheleniliyorsa derhal bir uzmana danışmaya teşvik etmek istiyorum. Aslında ilk adım, bir uzmana, yani bir nöropsikiyatriste veya nöropsikoloji veya gelişimsel bozukluklar konusunda uzmanlaşmış bir psikoloğa güvenip, bir değerlendirme talep etmektir. DEHB tanısının okul öncesi yaş (3-6 yaş) ile okul dönemi (6-12 yaş) arasında alınması, zamanında, etkili ve kalıcı müdahale edilebilmesi için çok önemlidir. DEHB’nin erken müdahale edilememesi, çocuğun büyüme yolculuğunda ciddi şekilde problem yaratabilir ve hayatı boyunca okulu bırakma riskinin artması gibi olumsuz etkilere neden olabilir. ”dedi.
