Bugünlerde tüm dünyada önemli bir uyuz salgını bulunmakta… Eskiye oranla daha uzun süren bu salgının bir diğer dikkat çeken yanı ise tedaviye karşı dirençli olması. Ülkemizde de salgın şeklinde görülen uyuz hastalığı veya bilimsel adı ile sarcoptes scabiei, mikroskopik sekiz bacaklı akarların sebep olduğu bir enfestasyondur.
Uyuz böcekleri dişileri, derinin dış tabakalarına yumurtalarını bırakır. Akarların deriye yumurtalarını bırakması, deride bir alerjik tepkimeye, ağır kaşıntıya ve döküntüye neden olur. Aslında uyuz hastalığı bu akara, parazite karşı vücudumuzun verdiği bir alerjik cevaptır.
Ensonhaber Sağlık Yazara Dr. Gülsüm Kartal, hastalık hakkında verdiği bilgilerde hastalığın en sık insandan insana bulaştığını söyledi. Çok yakın temaslarla bulaş yolunun olacağını belirten Dr. Kartal, açıklamalarında şu ifadeleri kullandı:
“Öncelikle belirtelim ki insandan insana bulaş en sık bulaşma yoludur, bu da çok yakın temasla olur. Uyuz akarı, uçamaz atlayamaz. Bu nedenle de kısa süreli temaslar genelde bulaşmaya neden olmaz. Yani tokalaşmayla kısa temaslarla uyuz bulaşmaz.
Ancak havlu, çarşaf ve giysilerde 3 gün yaşayabilir ve bu nedenle ortak kullanımları bulaşmaya neden olur. Yine bazı hayvanlarda da uyuz görülür, örneğin kedi ve köpeklerde.. İnsanlara bulaşabilir ancak insan derisinde uzun süre kalamazlar ve 3ila 5 gün içinde kendiliğinden geçerler. İlk belirtiler Bireyler uyuz akarı ile enfekte olduğunda, cildin ilk tepkileri göstermesi dört ila altı hafta arasında bir süre alır. Bu tepkiler arasında en yaygın olanları özellikle geceleri yoğun kaşıntı, sivilce benzeri döküntülerle kızarıklıklar, kabuklarla kabarcıklar, ve sürekli kaşımadan kaynaklanan yaralardır.
Hastalığın erken evrelerinde derideki döküntüler, sivilce, sivrisinek ısırığı ve diğer cilt komplikasyonları ile benzerlik gösterdiği için nedeni anlaşılamayabilir. Ama uyuz hastalığının kaşıntısı çok tipiktir ve hastaları perişan eder. Bu kaşıntı genellikle çocuklarda ve yaşlılarda çok şiddetli görülür. Özellikle geceleri artan ve uykudan uyandıran bu kaşıntı yaşam konforunu çok bozar.
Uyuzun bir diğer ayırt edici özelliği ise deride uzun çizgiler halinde oyukların görülmesidir. Bu kabarık çizgiler ya grimsi beyaz, ya da ten rengindedir. Bu çizgiler dişi akarları tarafından cildin yüzeyinin hemen altında açılan tünellerdir ve akarlarla yumurtalar burada yaşarlar.
Uyuz akarları vücudun herhangi bir yerinde yaşayabilir, ancak vücudun belirli yerlerini diğerlerine göre daha fazla tercih ederler. Bunlar arasında başta gelenler parmak araları, el bileği, dirsek veya diz kıvrımları, bel veya göbek çevresi, göğüsler veya cinsel organlar ve çok küçük çocuklar ile yaşlılarda baş, boyun, yüz, avuç içi ve tabanlardır.
Çıplak gözle, derideki küçük siyah noktalar gibi görünebilirler. Mikroskop, cilt kazıma işleminden geçen akarları, yumurtaları veya dışkı maddesini tanımlayabilir.
Aynı zamanda Norveç uyuzu olarak bilinen kabuklu uyuz, bir bireyde on binlerce akar bulunmasından kaynaklanan bir istila türüdür. Sayının çokluğu ten üzerinde akar ve yumurtalarla dolu kalın kabuklar gelişmesine neden olur. Kabuklu uyuz, en yaygın olarak bağışıklık sistemi zayıflamış kişilerde, yaşlılarda ve engelli kişilerde görülür. Bu tür uyuz oldukça bulaşıcıdır ve salgınları önlemek için hızlı tedavi gerektirir.
Uyuz tanısı kendini her ne kadar şiddetli kaşıntı yoluyla belli etse de doğru teşhisin konulması için mutlaka bir doktor muayenesi gereklidir. Doktor tarafından uyuz akarlarının belirtileri kontrol edilir. Doktor, vücutta gözlemlenen akarları dermatoskop yöntemiyle inceler ve yine doktor tarafından gerek görülürse bölgesel kazıma yapılabilir. Dermatoskopik incelemelerle hem akar hem de yumurtaların belirlenmesinde önemli bir rol oynar.
